I. DÜNYA SAVAŞI TOPRAKLARIN DIŞINDA SAVAŞILAN CEPHELER

Galiçya-Makedonya-Romanya Cephesi:

Osmanlı Devleti bu cephelerde müttefiklerine yardım etmek ve Makedonya üzerinden geçen ve Almanya ile kara bağlantısını sağlayan demiryolunun güvenliğini sağlamak için savaşmıştır. Yan cephe özelliğine sahiptir

Osmanlı bu cephelerde Rus, Sırp, Romen ve Fransız güçlerine karşı savaşmıştır. Brest Litovsk Antlaşması ile bu cephe kapanmıştır. Bu cephe Osmanlı’nın toprakları dışında savaştığı tek cephedir.

Gizli Paylaşım Antlaşmaları

İtilaf Devletleri savaş sonrasında ortaya çıkabilecek sorunları engellemek amacıyla savaş devam ederken bir takım gizli antlaşmalar imzalamışlar ve Osmanlı topraklarını kendi aralarında paylaşmışlardır.

İstanbul (Boğazlar) Antlaşması (Nisan 1915):

Çanakkale Savaşı esnasında Rusya boğazlar konusunda tedirginleşince; İngiltere, Fransa ve Rusya arasında imzalanmıştır. Antlaşma ile boğazlar ve çevresi Rusya’ya bırakılmış, böylece Rusya’nın İtilaf Devletleri’nin yanda kalması sağlanmıştır.

Londra Antlaşması (26 Nisan 1915)

Bu antlaşma İngiltere, Fransa ve İtalya arasında imzalanmıştır. 

İtalya’ya On İki Ada ve Antalya bırakıldığı gibi; İtalya’ya, Osmanlı’nın Libya üzerindeki halifelik haklarının da kaldırılacağı vaat edilmiştir. Bu antlaşma sonucunda İtalya İtilaf bloğuna geçmiştir.

Sykes-Picot (Mayıs 1916)

Bu antlaşma İngiltere ile Fransa arasında imzalanmıştır.

  1.  Musul hariç, Irak İngiltere’ye bırakıldı
  2.  Adana, Antakya, Lübnan ve Suriye kıyıları Fransa’ya bırakıldı.
  3.  Musul, Ürdün ve Suriye’nin bir kısmında Arap krallığının kurulması ve bu devletin Fransa ile İngiltere’nin ortak denetiminde olması kararlaştırıldı.
  4.  Hicaz’ın serbest bölge olması kararlaştırıldı.

Petrograt Sözleşmesi

Bu antlaşma Rusya, Fransa ve İngiltere arasında imzalandı. Rusya’ya,  İngiltere ve Fransa’nın Orta Doğu çıkarlarını kabul etmesine karşılık boğazlar bölgesine ek olarak Trabzon’a kadar Doğu Karadeniz, Erzurum, Van ve Bitlis verildi. 

Mac Mahon Antlaşması (Nisan 1916):

İngiltere’nin Mısır valisi Mac Mahon ile Şerif Hüseyin arasında imzalanmıştır. Araplara Osmanlı’ya karşı isyan etmeleri karşılığında bağımsız bir Arap devleti vaat edilmiştir. Arapları Osmanlı’ya karşı savaştırmak isteyen İngilizler bu tür gizli antlaşmalarla amaçlarına ulaşmıştır.

Saint Jean de Maurienne (19 Nisan 1917):

Bu antlaşma İngiltere, Fransa ve İtalya arasında imzalanmıştır.            

On İki Ada, Antalya, İzmir, Aydın ve Muğla İtalya’ya bırakılmıştır. İngiltere; İzmir’in İtalya’ya verilmesini Rusya istemeyeceğinden dolayı; bu antlaşmanın geçerli olabilmesini, Rusya’nın antlaşmayı imzalamasına bağlamıştır. Rusya kısa bir süre sonra savaştan çekildiği için bu antlaşma Rusya tarafından imzalanamamıştır.

Gizli antlaşmalarda ilk değişiklik Rusya’nın savaştan çekilmesiyle yaşanmıştır. Buna göre Boğazlarda ortak uluslar arası bir komisyon Doğu Anadolu’da ise bir Ermeni devleti kurulacaktı. Gizli antlaşmalarda diğer değişiklik de Paris Barış Konferansı’nda yapılmıştır. Buna göre İzmir’in İtalya yerine Yunanistan’a verilmesine karar verilmiştir. 

Rusya gizli antlaşmalara katıldığı halde; savaştan çekildiği için; savaştan sonra Osmanlı’nın paylaşımına katılamamıştır. İtalya gizli antlaşmalara katıldığı halde; savaştan sonra antlaşmalardan umduğunu bulamamış ve bu durum İtalya ile İngiltere ve Fransa’nın arasını açmıştır. Yunanistan gizli antlaşmalara katılmadığı halde; savaştan sonra toplanan Paris Konferansında İzmir ve civarını alarak Osmanlı’nın paylaşımına açıkça katılmıştır. 

Gizli antlaşmaları dünyaya ilk defa Çarlık Rusyasını, İngiltere, Fransa ve İtalya’yı dünya kamuoyuna kötü göstermek isteyen Bolşevikler duyurmuştur. Wilson İlkeleri gizli antlaşmaları hukuken geçersiz saymıştır. 

Gizli Antlaşmaların Önemi:

1) İtilaf devletleri aralarında çıkar birliği sağlamışlardır.

2) Savaş daha bitmeden, Osmanlı toprakları paylaşılmıştır.

3) Bu antlaşmalar Mondros Mütarekesinin ağır şartlar taşımasında etkili olmuştur.