I. Dünya Savaşı ve sonuçları konusundan önce savaşın başlama nedenine bakalım.
28 Haziran 1914′te Avusturya – Macaristan′ın Sırbistan′a savaş ilan etmesi ile başlamıştır. Savaşın nedenleri şunlardır;
Devletlerarası sömürgecilik ve pazar arayışı
Almanya’nın ve İtalya’nın siyasi birliklerini geç tamamlayıp sömürgecilik yarışında İngiltere’ye ve Fransa’ya rakip olması
Devletlerarası silahlanma yarışı
Fransa ile Almanya arasındaki Alsace-Lorraine ( Alsas Loren ) sorunu
Fransız İhtilali’nden yayılan Ulusçuluk akımı
Balkan topraklarında Rusya ve Avusturya Macaristan İmparatorluğu’nun nüfuzunu artırmak istemeleri
Rusya’nın Panslavizm politikası
Rusya’nın sıcak denizlere inmek istemesi
1)Avrupa’nın siyasi haritası değişti. Alman-Rus-Osmanlı ve Avusturya –Macaristan İmparatorlukları yıkıldı.
2)Polonya, Türkiye, SSCB, Ermenistan, Yugoslavya, Çekoslovakya, Avusturya, Macaristan gibi yeni devletler ortaya çıktı.
3)Milletler Cemiyeti kuruldu.
4)Dünyada milliyetçilik düşüncesi güç kazandı. Yeni milli devletler ortaya çıktı.
5)Sömürgecilik isim değiştirerek “ manda ve himaye ” adıyla daha da yaygınlaştı.
6)Savaş sonunda yapılan antlaşmalarda etnik yapıya dikkat edilmediği içinazınlık sorunları ortaya çıktı.ü
Barış antlaşmalarının esaslarının belirlemek ve bozulan uluslararası siyasi dengeleri yeniden kurmak amacıyla 32 devletin katılımı ile 18 Ocak 1919′da Paris′te düzenlendi. ABD’nin isteği üzerine dünya barışını korumak için Milletler Cemiyeti kurulmuştur.İstediğini elde eden ABD yalnızlık politikasına (Monroe Doktrini) geri dönmüştür. İngiltere ve Fransa bundan Wilson Prensipleri’ni dikkate almadan kendi çıkarlarına göre hareket etmiştir. Bu konferansta ilk olarak Almanya ile barış antlaşması imzalanmıştır.
Monreo Doktrini: 1823 yılında ABD başkanı James Monreo tarafından orta konulan ABD’nin dış politika esaslarıdır. Buna göre ABD; Avrupa devletlerinin Amerika kıtasında yeniden sömürgecilik yapımlarına izin vermeyecek, Avrupalı devletlerarasında oluşan sorunlara ise karışmayacaktır. ABD’nin bu siyasetine yalnızlık (İnfirat) politikası ismi verilmiştir. Bu politikasından ilk defa I.Dünya Savaşı’na dâhil olarak çıkmış ancak savaş sonunda yine bu politika gereği kıtasına geri dönmüştür
Savaş Sonunda Yapılan Barış Antlaşmaları
İtilaf Devletleri yenilen devletlerin topraklarını küçültmek, bazılarını işgal etmek, yeni devletler kurmak, askeri ve ekonomik sınırlamalar getirmek, savaş tazminatları ödetmek için;
Almanya ile İtilaf Devletleri arasında imzalandı. Almanya Alsace-Loraine (Alsas-Loren) topraklarını ve Almanya’nın bir kısım topraklarını Fransa’ya geri verdi. Almanya’nın bir kısım toprakları ve deniz aşırı sömürgeleri de İtilaf Devletleri arasında paylaştırıldı.
Avusturya ile İtilaf Devletleri arasında imzalandı. Bu antlaşma ile
– Avusturya- Macaristan iki ayrı devlet durumuna getirildi
– Çekoslovakya ve Yugoslavya yeni devletler olarak ortaya çıktı.
– Avusturya bir kısım topraklarını Çekoslovakya’ya bıraktı
– Bosna-Hersek Yugoslavya’ya katıldı.
Macaristan ile İtilaf Devletleri arasında imzalandı. Macaristan’ın bazı toprakları Çekoslovakya’ya, Romanya ve Yugoslavya’ya, verildi. Bu antlaşmayla Macaristan, denizle bağlantısı olmayan küçük bir devlet haline geldi.
Bulgaristan ile İtilaf Devletleri arasında imzalandı. Bulgaristan’ın bir kısım toprakları Yunanistan, Romanya ve Yugoslavya’ya verildi. Bu antlaşma Bulgaristan’ın Ege Denizi ile bağlantısını kesmiş oldu.
Osmanlı Devleti ile İtilaf Devletleri arasında imzalandı. Bu antlaşmaya göre;
– Kapitülasyonlar yeniden uygulamaya konulacak,
– İstanbul ve Boğazlar İtilaf Devletleri’nin yönetimine bırakılacak,
– Osmanlı toprakları, Yunanistan, Fransa ve İngiltere arasında paylaştırılacak,
– Doğu ve Güneydoğu’da iki devlet kurulacak,
– Osmanlı ordusu dağıtılarak, sayısı sınırlandırılacak ve silahlarına el konacaktı.
Sovyetler Birliği ile Osmanlı Devleti’nin içinde olduğu İttifak Devletleri arasında yapıldı. Bolşevik İhtilali sonucunda kurulan Sovyetler Birliği bu antlaşma ile I. Dünya Savaşı’ndan ayrılarak, işgal ettiği yerleri ve daha önce aldığı Kars, Ardahan ve Batum’u Osmanlı Devleti’ne geri verdi.