TANZİMAT DÖNEMİ

Tanzimat Fermanı (Gülhane Hatt-ı Hümayunu, 1839)

– İlan Edilme Nedenleri:

  • Mısır ve Boğazlar sorununun çözümünde Avrupa devletlerinin desteğini sağlamak
  • Avrupa devletlerinin iç işlerimize karışmasını önlemek
  • Azınlıkların Osmanlı Devleti’nden ayrılmasını önlemek
  • Osmanlı Devleti’nin demokratikleşmesini sağlamak

Padişah I. Abdülmecit, fermanı hazırlamakla Mustafa Reşit Paşa’yı görevlendirmiştir. Mustafa Reşit Paşa tarafından hazırlanan ferman Gülhane Parkı’nda halkın huzurunda okunmuştur. Tanzimat Fermanı’nın halka duyurulması esnasında Avrupa devletlerinin elçileri de hazır bulunmuştur.

-Tanzimat Fermanı’nın Hükümleri

1) Müslüman ve Hristiyan bütün halkın ırz, namus, can ve mal güvenliği devletin güvencesi altında olacaktır.

Bu hükümle; din ve mezhep ayrımı gözetilmeksizin halka eşitlik ve devlet güvencesi verilmiştir. Osmanlıcılık fikrinin temelleri atılmıştır.

2) Vergiler herkesin gelirine göre düzenli bir şekilde toplanacaktır.

    Bu hükümle; vergilerin toplanmasındaki eşitsizlik ve haksızlıklar ortadan kaldırılmaya çalışılmıştır.

3) Askerlik işleri düzene konulacak, askere alma ve terhis işleri sağlam esaslara bağlanacaktır.

Bu hükümle;

  •          Askerlikte ocak usulü ortadan kaldırılmış, askerlik vatan görevi haline getirilmiştir.

4) Mahkemeler halka açık olarak yapılacak ve hiç kimse yargılanmadan cezalandırılmayacaktır.

5) Herkes mal ve mülküne sahip olacak, miras bırakabilecektir.

Bu hükümle; şahısların mülkiyet hakkı devlet garantisi altına alınmıştır. Böylece sermaye birikimine ortam hazırlanmıştır.

6) Rüşvet ve iltimas kaldırılacaktır.

7) Herkes kanun önünde eşit olacaktır.

Bu hükümle; tüm Osmanlı vatandaşları arasında eşitliğin sağlanması amaçlanmıştır, bu durum Osmanlıcılık fikrine esas olmuştur.

-Tanzimat Fermanı’nın Özellikleri

  • Tanzimat Fermanı halkın isteğiyle değil, padişahın tek taraflı olarak, bazı esasları garanti altına almasıyla ortaya çıkmıştır.
  • Devlet fermanı anlatabilmek için Anadolu ve Rumeli’ye memurlar göndermiş ancak yine de halk fermana ilgi göstermemiştir.
  • Padişah kendi isteğiyle yetkilerini kısıtlamıştır (hukuka karşı).
  • İlk kez hukuk üstünlüğü ilkesi benimsenmiştir.
  • Hukuk, askerlik, yönetim ve mali alanda ıslahat yapılması öngörülmüştür.
  • Batının siyasi ve sosyal görüşlerinin benimsenerek devletin kurtarılacağına inanılmıştır.
  • Müslüman, gayrimüslim eşitliği sağlanmaya çalışılmıştır.