İç hazine padişahın özel hazinesi idi. Enderûn hazinesi de iç hazinenin bir bölümü idi. Tarihî olaylara bakılırsa iç hazine, dış hazine için bir yardımcı hazine ve kredi kurumu vazifesi görmüştür. Dış hazine’de para kalmadığı zaman, iç hazine’den borç verilirdi. XVII. ve XVIII. yüzyıllarda dış hazine hep para sıkıntısı çektiğinden, alınan borçlar geri ödenememiştir.
İç hazinenin gelir kaynakları,
Resm-i Çift ve Resm-i Dönüm
Bennâk Resmi (resm-i ra’iyyet)
Mücerred Resmi
İspenç Resmi
Âdet-i Irgadiye
Maktû Vergiler ve Mukâtaalar
Maktû Vergiler
Resm-i Asiyâb ve Bezirhâne
Boyahâne Mukâtaası
İhtisab Mukâtaası
Muhtesip olan kişi;
Bu vergi sadece bâd-ı hevâ olarak değil, çok defa resm-i arûs, cürm-ü cinâyet, niyâbet, resm-i tapu, resm-i zemîn, yave, abd-i abık, kenizek, tütün resmi, âdet-i deştbâni vs. gibi adlar altında zikredilmektedir.
Cerâim-i hayvanât denilen bu resim, herhangi bir şahsın atı veya sığırı bir başkası nın ekinine girip zarar verdiği takdirde, hayvan sahibinden alınırdı.
Resm-i Arûs
Tapu Resmi
Cürüm ve Cinayet Resmi (Resm-i Cerâim)
Sanayi Devrimi
Osmanlı pazarlarını yabancı mallar hakim olmuştur.
Şeyh ve nakip, Kethüda ve yiğitbaşı
Gedik usulü: Osmanlı devletinde Tanzimat’a Kadar sanayi ve ticaret dallarındaki esnafların sayısı sınırlandırılmıştır. Bu nedenle her hangi bir işi yapmabilmek için o daldaki esnaf sayısında bir eksilme olması şarttır. İşte bu sayılı kadrolar gedik adını almıştır. Bu durum yerli sanayinin büyümesini engellemiştir.
Osmanlı Devleti’nde gerçek anlamıyla bankacılık faaliyetleri Tanzimat Döneminde başlamıştır.
İlk banka 1847’de açılan Bank-ı Dersaadet
İngilizler tarafından 1856 yılında Bank-ı Osmanî açılmıştır. Merkezi Londra’da olan bu bankanın adı 1863 yılında Bank-ı Osmanî-i Şahane olarak değiştirildi (Osmanlı Bankası). Para basma yetkisi bulunan Osmanlı Bankası hem devlet bankası hem de ticari banka olarak çalışmalarını sürdürmüştür.
1863’de çiftçilere kredi sağlamak amacıyla Memleket Sandıkları kurulmuştur. 1868’de Mithat Paşa tarafından İstanbul Emniyet Sandığı açılmıştır. 1883’de kurulan Menafi Sandıkları ise 1888’de Ziraat Bankası adını almıştır.