OSMANLI DEVLETİNDE İÇ HAZİNE VE VERGİLER

OSMANLI DEVLETİNDE İÇ HAZİNE VE VERGİLER

İç Hazine

İç hazine padişahın özel hazinesi idi. Enderûn hazinesi de iç hazinenin bir bölümü idi. Tarihî olaylara bakılırsa iç hazine, dış hazine için bir yardımcı hazine ve kredi kurumu vazifesi görmüştür. Dış hazine’de para kalmadığı zaman, iç hazine’den borç verilirdi. XVII. ve XVIII. yüzyıllarda dış hazine hep para sıkıntısı çektiğinden, alınan borçlar geri ödenememiştir.

İç hazinenin gelir kaynakları,

  • bazı haslar,
  • cizye ve âdet-i ağnam ve diğer bazı mukataa gelirleri,
  • vakıf gelirleri,
  • Mısır eyaletinden gelen vergiler,
  • darphane gelirleri
  • çeşitli hediyeler
  • müsaderelerden elde edilen paralar.

Resm-i Çift ve Resm-i Dönüm

Bennâk Resmi (resm-i ra’iyyet)

Mücerred Resmi

İspenç Resmi

Âdet-i Irgadiye

Maktû Vergiler ve Mukâtaalar

Maktû Vergiler

Resm-i Asiyâb ve Bezirhâne

Boyahâne Mukâtaası

İhtisab Mukâtaası

Muhtesip olan kişi;

  • zanaat ehlinin kile, arşın ve sair ölçüleri ile terazi ve kantarlarını muayene etmek,
  • düzgün ölçü kullanmayanları ve hileli satış yapanları men etmek ve cezalandırmak

Bâd-ı Hevâ

Bu vergi sadece bâd-ı hevâ olarak değil, çok defa resm-i arûs, cürm-ü cinâyet, niyâbet, resm-i tapu, resm-i zemîn, yave, abd-i abık, kenizek, tütün resmi, âdet-i deştbâni vs. gibi adlar altında zikredilmektedir.

Adet-i Deştbâni

Cerâim-i hayvanât denilen bu resim, herhangi bir şahsın atı veya sığırı bir başkası nın ekinine girip zarar verdiği takdirde, hayvan sahibinden alınırdı.

Resm-i Arûs

Tapu Resmi

Cürüm ve Cinayet Resmi (Resm-i Cerâim)

Ticaret ve Gümrük Resimleri

Amediyye, Reftiyye ve Mürûriyye Resimleri

  • İaşecilik
  • Gelenekçilik
  • Fiskalizm

Lonca

Sanayi Devrimi

Osmanlı pazarlarını yabancı mallar hakim olmuştur.

Şeyh ve nakip,  Kethüda ve yiğitbaşı

Gedik usulü: Osmanlı devletinde Tanzimat’a Kadar sanayi ve ticaret dallarındaki esnafların sayısı sınırlandırılmıştır. Bu nedenle her hangi bir işi yapmabilmek için o daldaki esnaf sayısında bir eksilme olması şarttır. İşte bu sayılı kadrolar gedik adını almıştır. Bu durum yerli sanayinin büyümesini engellemiştir.

  • Menzil teşkilatı
  • Derbent Teşkilatı
  • ilk para Osman Bey
  • İlk gümüş para Orhan Bey (akçe).
  • İlk altın para Fatih Sultan Mehmet
  • Abdülmecit tarafından “kaime” kağıt para.

Osmanlı Devleti’nde gerçek anlamıyla bankacılık faaliyetleri Tanzimat Döneminde başlamıştır.

İlk banka 1847’de açılan Bank-ı Dersaadet

İngilizler tarafından 1856 yılında Bank-ı Osmanî açılmıştır. Merkezi Londra’da olan bu bankanın adı 1863 yılında Bank-ı Osmanî-i Şahane olarak değiştirildi (Osmanlı Bankası). Para basma yetkisi bulunan Osmanlı Bankası hem devlet bankası hem de ticari banka olarak çalışmalarını sürdürmüştür.

1863’de çiftçilere kredi sağlamak amacıyla Memleket Sandıkları kurulmuştur. 1868’de Mithat Paşa tarafından İstanbul Emniyet Sandığı açılmıştır. 1883’de kurulan Menafi Sandıkları ise 1888’de Ziraat Bankası adını almıştır.