OSMANLI DEVLETİ DURAKLAMA DÖNEMİ SONUÇLARI VE AVRUPANIN ETKİSİ

Ekonominin Bozulması

XVI. yüzyılın sonlarından itibaren Osmanlı ekonomisinin bozulmasında;

• Coğrafi Keşiflerin etkisiyle ticaret yollarının yön değiştirmesi ve gümrük gelirlerinin büyük ölçüde azalması,
• XVII. yüzyılda Avusturya ve İran ile yapılan savaşların yüklü harcamalara yol açması,
• Kapitülasyonların giderek Avrupalı devletlerin sömürü aracı haline gelmesi bu nedenle ihracatın azalması, ithalatın artması,
• Sömürgelerden Avrupa’ya yüklü miktarda altın ve gümüşün gelmesi, bu madenlerin kaçak yollardan Osmanlı ülkesine girerek paranın değerini düşürmesi ve enflasyonu artırması,
• Vergilerin yükseltilmesi üzerine köylerde yaşayan insanların vergilerini ödeyemeyerek tarımsal üretimi bırakmaları,
• Saray masraflarının artması

          gibi nedenler etkili olmuştur.

Ordu ve donanmanın bozulması

Askeri sistemin bozulmasında;

• III. Murat döneminden itibaren kapıkulu ocaklarına kanunlara aykırı asker alınarak sayılarının kontrolsüz bir şekilde artırılması,
• Yeniçerilerin geçim sıkıntısını ileri sürerek askerlik dışında işlerle uğraşmaları,
• İltizam sisteminin yaygınlaşması üzerine tımar sisteminin önemini kaybetmesi ve eyaletlerde asker yetiştirilmemesi,
• Denizcilikle ilgisi olmayan kişilerin donanmanın başına getirilmesi,
• Avrupa’da meydana gelen harp teknolojisindeki gelişmelerin takip edilmemesi

gibi nedenler etkili olmuştur.

Sosyal Alandaki Bozulmalar

Tımar sisteminin bozulması, nüfusun artması ve Anadolu’da çıkan Celâli isyanları halkın devlete olan güvenini sarsmıştır. XVII. yüzyılda başta İstanbul olmak üzere büyük şehirlerin nüfusları hızla artmış, bu durum şehirlerde işsizliğe ve güvenliğin bozulmasına neden olmuştur.

Eğitim Sisteminin Bozulması ( İlmiye sınıfının bozulması )

Osmanlı eğitim sisteminin bozulmasında;

• Osmanlı eğitim sisteminin temelini oluşturan medreselerin çağın gerisinde kalması ve Avrupa’da eğitim alanında meydana gelen yeniliklerin takip edilmemesi,
• Pozitif bilimlerin medreselerin müfredatından çıkarılması,
• Medrese öğrenimi görmemiş pek çok kişiye ilmi rütbeler verilmesi,
• Yeni doğmuş çocuklara müderrislik unvanının verilmesi ve beşik uleması diye adlandırılan bir sınıfın ortaya çıkması

gibi nedenler etkili olmuştur.

İlmiye teşkilatındaki bozulmalar ulemanın ıslahatlar önündeki en büyük engellerden biri olmasına yol açmıştır.

İmparatorluğun Karakteri

Osmanlı Devleti’nin çok uluslu bir yapıya sahip olması kültür ve amaç birliği oluşturulmasını olumsuz etkilemiştir.

Dış Etkenler

Doğal Sınırlara Ulaşılması

Doğal sınırlara ulaşan Osmanlı sınırlarını genişletmekte zorlanmış ve en önemli gelirlerinden biri olan savaş ganimetlerinden mahrum kalmıştır.

Avrupa’daki Gelişmelerin Etkisi

Coğrafi Keşiflerle zenginleşen ve ekonomilerini güçlendiren Avrupa devletleri, Rönesans ve Reform hareketleriyle de düşünce ve bilim hayatında önemli atılımlar yapmıştır. Osmanlı İmparatorluğu Avrupa’daki teknolojik ve bilimsel gelişmelere ayak uyduramamış, Avrupa’nın gerisinde kalmıştır.

Reform hareketleri sonucunda Avrupa’da mezhep savaşları başlamış ve uzun süre devam eden bu iç çatışmalar Osmanlı’nın batıdaki ilerleyişini olumlu etkilemiştir. Bu yönüyle Reform hareketleri ilk etapta Osmanlı’nın yararına sonuçlar doğurmuştur. Ancak uzun vadedeki sonuçlar Osmanlı için olumsuz olmuştur. Çünkü kilise baskısından kurtulan Avrupa özgür düşünce ortamını yakalamış ve gelişme imkânı bulmuştur.

Haçlı Ruhunun Canlanması

Avrupalıların Haçlı anlayışıyla Osmanlı İmparatorluğu’na hep birlikte saldırmaları Osmanlı’nın batı karşısında zor durumda kalmasına yol açmıştır.