Mısır Sorunu, Mehmet Ali Paşa İsyanı ve Boğazlar Sorunu

Mısır Sorunu, Mehmet Ali Paşa İsyanı ve Boğazlar Sorunu

Mısır valisi olan Mehmet Ali Paşa, Yunan İsyanının bastırılmasında önemli rol oynamıştı. (Daha öncede Vahhabi İsyanını bastırmıştır) Buna karşılık M. Ali Paşa Mora ve Girit valiliği dışında Suriye valiliğini istemesi sonucu İstanbul hükümetinin M. Ali Paşayı valilikten uzaklaştırmak istemesi üzerine Mısır Sorunu ortaya çıkarmıştır.

Mısır Sorunu kapsamında, M. Ali Paşanın oğlu İbrahim Paşa Suriye üzerine yürüdü. Akka da Osmanlı ordularını yenilgiye uğratarak Konya ya kadar ilerledi. II. Mahmut Fransa ve İngiltere’den yardım istedi. Yardım alamayınca Rusya’dan yardım istemek zorunda kalıştır. II. Mahmut Ruslardan yardım istemesi sırasında “ denize düşen yılana sarılır” demiştir.

İbrahim Paşa, Konya da Sadrazam reşit Paşa komutasındaki orduyu bozguna uğratarak Kütahya’ya kadar ilerledi. Rus Donanması boğazlardan girmesi üzerine İngiltere ve Fransa harekete geçtiler. Mehmet Ali Paşa’ya baskı yaparak Kütahya Antlaşması (1833) yapmasını sağladılar. Buna göre;

1.       Mehmet Ali Paşaya, Girit ve Mısır valiliğine ek olarak Suriye valiliği verildi.

2.       İbrahim Paşaya, Cidde valiliğine ek olarak Adana valiliği verildi.

Hünkâr İskelesi Antlaşması (1833): II. Mahmut; Fransa ve İngiltere’ye güvendiği için Rusya ile bu antlaşmayı yapmıştır. Bu antlaşmaya göre;

1.       Osmanlılarla Ruslar savaş hainde birbirlerine yardım edecek.

2.       Ruslar, bir saldırıya uğrarsa, Osmanlı Devleti boğazları kapayacaktı.

3.       Osmanlı Devletine bir saldırı olursa, Ruslar Donanma ve asker gönderecek, masraflarım Osmanlı ödeyecekti.

4.       Antlaşma 8 yıl olacaktı.

Önemi:

a-Akdeniz de çıkarları bozulan İngiltere, Rusya ile karşı karşıya gelmiş ve Avrupa’da Boğazlar Sorunu ortaya çıkmıştır.

b-Ruslar, Karadeniz deki güvenliğini sağladı.

c-Osmanlı Devleti, Boğazlar üstündeki egemenlik hakkını son defa tek başına kullanmıştır.

Nizip Savaşı(1839): Kütahya Antlaşmasından memnun Fermanyan M. Ali Paşa yeniden isyan etti. Osmanlı ordusunu Nizip Savaşında bozguna uğratıldı.

Bu esnada II. Mahmut ölü. Yerine Abdülmecit geçti.

Mısır sorununu görüşmek için Avusturya, Prusya, Rusya ve Osmanlı Devleti’nin Londra’da katılımıyla bir konferans düzenlendi.  Bu konferansa Londra Sözleşmesi denir

Londra Sözleşmesi( 1840 )’ne göre

1.       Mısır hukuki bakımdan Osmanlı Devletine bağlı yönetimi Mehmet Ali Paşa ve oğullarına bırakılacak,.

2.        Mısır Osmanlı Devletine 80 bin kese altın verecekti.

3.       Suriye ,Adana ve Girit Osmanlı Devletine verilecekti.

Londra Sözleşmesi ile Mısır Meselesi çözümlenmiştir. Mehmet Ali bu antlaşmayı kabul etmedi ise de İngiltere’nin baskısı sonucu kabul etmek zorunda kalmıştır. Böylece Mısır imtiyazlı bir eyalet haline gelmiştir.

BOĞAZLAR SORUNU

Hünkar İskelesi Antlaşmasının sona ermesiyle Londra’da Avusturya, Prusya, İngiltere, Fransa ve Osmanlı Devleti’nin katılımıyla Boğazlar Sözleşmesi (1841) imzalanmıştır. Buna göre;

1.       Boğazlar Osmanlı Devleti egemenliğine bırakıldı.

2.       Savaş zamanlarında boğazdan hiçbir yabancı gemi geçmeyecekti

Bu antlaşma ile;

a,     Boğazlar sorunu çözümlenmiştir,

b.      İlk defa boğazlar uluslar arası statü kazanmıştır.

c.       Rus gemileri Karadeniz’den çıkamayacak hale gelmiştir.

d.       İngiltere Doğu Akdeniz’deki çıkarlarını güvenceye aldı

e.       Osmanlı Devleti’nin boğazlar üzerindeki egemenliği sona ermiştir.