Sultan Alparslan komutasında Malazgirt zaferinden sonra Anadolu’ya ilk Türk akınları Hunlar tarafından yapılmıştır. Hunlar Avrupa’ya doğru ilerlerken, bir kolu da Kafkasya üzerinden Anadolu’ya girdiler.
VI. yy da ikinci akın Sabirler tarafından yapılmıştır.
Abbasilerin hizmetine giren Türkler Anadolu’ya akınlarda bulunmuşlardır. (Abbasilerin Bizans’ta fetih etiği Elcezire ve Doğu Anadolu’da ki uç bölgelere Türkleri yerleştirdiler. Bu şehirlere Avasım Eyaleti denirdi.
Anadolu’ya yerleşmek için Oğuzlar akınlarda bulundular.
Sultan Alparslan 1064 de Kars ve Ani Kalelerini aldı. Komutanlarından Gümüştekin, Afşin, Ahmet Şah, Arslantaş ve Dilmaçoğlunu Anadolu’ya akınlar yapmakla görevlendirdi. Bu komutanlar Anadolu içlerine doğru akınlarda bulundular.
Melik Şah komutanlarından Danişmentoğlu Ahmet Gazi tarafından kuruldu. Merkezi Sivas olup İç Anadolu’ya hakim olmuştur. Haçlılar ve Bizanslılarla savaştı Kayseri ve Malatya’yı aldı. Kendi adına para bastıran ilk Danişmentli hükümdar Ahmet Gazi’dir. Yalnız bu paralar üstünde Grekçe yazılar vardır.
Emir Gazi zamanında en parlak dönemini yaşadı. Sultan Mesuda yardım etti. Zamanında devletin sınırlarını Sakarya ırmağından Fırat’a kadar genişletti. Emir Gazinin ölümü üzerine taht kavgaları çıktı. Kayseri, Malatya ve Sivas gibi şubeler ortaya çıktı.
Türkiye Selçuklu Sultanı II.Kılıç Arslan Kayseri, Sivas ve Malatyayı alarak Danişmetlilere son verdi.(1078)
Bu dönemde yapılan en önemli eserler Tokat ve Niksar’da Yağı Basan Medresesi, Anadolu’da Kılk Medresesi, Melik Gazi Kümbeti ve Kayseri’deki Ulu Cami’dir.
Sultan Alparslan komutanlarından Ebul Kasım Saltuk tarafından Erzurum merkez olmak üzere kuruldu. Önceleri Büyük Selçuklulara bağlı idi. Saltuk Bey Danişmentlilerle haçlılara karşı mücadele etti. Ayrıca Gürcülerle savaştı. Saltuk Bey’den sonra yerine oğlu Ali geçti. Gürcülerle savaştı. Büyük Selçuklu’daki taht kavgalarına karıştı. II.Saltuk Türkiye Selçuklu Sultanları Mesut ve II.Kılıçarslanla iyi geçindi. II.Saltuk Bey’in ölümünden sonra yerine geçen Alaaddin Melik zamanında devlet zayıfladı.
Türkiye Selçuklu Sultanı Rükneddin Süleyman Şah Gürcü seferinden dönerken Saltukluları yıktı ve kendine topraklarına kattı.
Kale Cami
Tepsi Minare
Ulu Cami
Mama Hatun Türbesi
Emir Saltuk Kümbeti
Sultan Alparslan komutanlarından Mengücek Gazi tarafından kurulmuştur. İlk dönemler Kemah ve Erzincan dolaylarına hakim iken, Divriği ve Şebin Karahisara hakim olmuşlardır. Mengücek Gazi Gürcülerle ve Rumlara karşı savaştı. Mengücek Gazinin oğlu İshak Bey Danişmetlilere bağlı olmak zorunda kaldı. Ölümü üzerine Mengücekliler ikiye ayrıldı.
Divriği Mengüceklileri – Türkiye Selçuklularına bağlandı.
Erzincan Mengüceklileri – Türkiye Selcuklu Sultanı I. Alaaddin Kuykubat.
Mengücekliler’den Kalan Önemli Mimari Eserler
Divriği’de yapılan Ulu Cami’dir. Külliye olarak inşa edilmiştir.
Bu dönemde tıp, fıkıh, ve felsefe alanında eser veren Muvaffakuddin Abdüllatif yetişmiştir.
Malazgirt savaşından sonra Doğu ve Güney Doğu Anadolu’da Selçuklu Komutanı Artuk Bey’in oğulları tarafından kuruldu daha sonra üç kola ayrıldı.
Hısn – Keyfa Artukluları: 1281 yılında Eyyubular tarafından ortadan kaldırıldı.
Harput Artukluları: 1233 de I.Alaaddin Keykubat tarafından ortadan kaldırıldı.
Mardin Artukluları: 1407 de Karakoyunlular tarafından ortadan kaldırıldı.
Artuklular tarafından yapılan önemli mimari eserler;
Batman’daki Malabadi Köprüsü
Mardin’de Hatuniye Medresesi
Koçisar’da Ulu Cami, Muzafferiye, Semanin, Şehidiye, Hüsmaniye Medreseleridir.
Bu dönemde El Cezeri gibi büyük bilim adamı da yetişmiştir.
Sökmentiler (1110 – 1207): Eyyubiler tarafından ortadan kaldırıldı.
Dilmaçoğulları (1085 – 1394): Diyarbakırda kurulmuştur. Eyyubiler tarafından ortadan kaldırılmıştır.
Çubukoğulları (1085 – 1213): Harput’ta kurulmuştur. Artuklulardan Emir Belek tarafından ortadan kaldırıldı.
İnanoğulları (1276 – 1368): Denizlide kurulmuştur. 1368 de Germiyanoğullarına katılmıştır.
Çaka Bey (1081 – 1093): İzmir’de kurulmuştur. Çaka Bey ilk Türk Donanmasını kurması ve ilk Türk Denizci olması açısından önemlidir. Toprakları daha sonra Bizans’ın eline geçti.
İlk Türk Devletleri Anadolu’nun Türkleşmesi, Türklerin Anadolu’ya yerleşmeleri ve Anadolu’da Türk Kültürünün yayılmasından etkili olmuşlardır.