Harzemşahlar Devleti Büyük Selçukluların komutanlarından Atsız tarafından kurulmuştur.
Harzem, Ceyhun nehrinin Aral Gölüne döküldüğü yer ile Hazar Denizi arasında kalan bölgeye verilen isimdir. Harzemşahlar Devleti bu nedenle ismini kurulduğu bölgeden alan bir devlettir.
Moğollarla giriştikleri mücadeleleri kaybederek Doğu Anadolu’ya gelen Harzemşahlar Anadolu Selçuklu Devleti ile yaptıkları Yassıçemen Savaşı’nı kaybederek yıkılmışlardır.
Moğollardan kaçarak Harzemşahlara sığınan edebiyat tarihçisi Kays-i Razi’nin yazdığı devrinin nadir eserlerinden olan “Kanglı Lügati” Türk dili bakımından oldukça önemlidir.
Karahitayları yendi.
Semerkant’ı ele geçirerek Karahanlılara son verdi.
Otrar Faciası yaşandı.
Moğollarla ençok savaşan türk devletidir.
Ahlat’ı yağmaladı.
Yassıçemen Savaşı(1231)klularla yapmışlardır Harzemşahlar yenilmiş ve yıkılmışlardır. Harzemşahların yıkılmasıyla beraber Moğolların önünde Anadolu için engel kalmamıştır.
1207 yılında Cengiz Han tarafından büyük bir Moğol devleti kurulmuş ve bu devlet kısa sürede Asya’nın büyük kısmını ele geçirmiş, Karadeniz’in kıyılarından Çin’e kadar büyük bir coğrafyada hâkimiyet kurmuştur.
Birçok şehir yağmalanmış, İslam uygarlığına ait pek çok eser harabeye çevrilmiştir.
Moğol istilasından kaçan Türkler batıya göç etmişler ve bu durum Anadolu’nun Türkleşme sürecini hızlandırmıştır.
Moğollar Türk değildir. Ancak aynı coğrafyada yüzyıllarca yan yana yaşamanın etkisiyle Türk kültürü ile Moğol kültürü arasında önemli benzerlikler bulunmaktadır.
Cengiz Han henüz sağlığında ülkesini oğulları arasında paylaştırmış ve bu ayrılık Cengiz Han’ın ölümünden sonra kesinleşmiştir.
Cengiz Han’ın ölümünden sonra kurulan Moğol Hanlıkları bulundukları bölgelerin etkisine girerek kültürel özelliklerini kaybetmişlerdir. Çağatay Hanlığı, İlhanlılar ve Altınorda Hanlığı zamanla Türkleşmiş Kubilay Hanlığı ise Çinli leşmiştir.
Cengiz Han ölümünden sonra ülke torunları arasında bölünmüştür.
Kubilay Hanlığı: Çin
Çağatay Hanlığı: Orta Asya
İlhanlılar: İran
Altınorda: Karadeniz’in kuzeyi
Timur Devleti (1370–1506)
Çağatay Hanlığı komutanlarından Timur tarafından kurulmuştur. Düzenlediği seferlerle Anadolu Karadeniz’in kuzeyi, Hindistan’ın kuzeyi ve Doğu Türkistan gibi birçok bölgeye hakim olan Timur Osmanlı Devleti’ni de Ankara Savaşı’nda büyük bir mağlubiyete uğratarak Anadolu’ya da hakim olmuştur.
Timur başkent Semerkant’ı bilim merkezi haline getirmeye çalışmıştır.
Timur’un torunu olan Uluğ Bey hükümdarlığın yanında astronomi alanında faaliyet göstermiştir.
Ali Şir Nevai Edebiyat alanında faaliyet göstermiştir. (Muhakemet’ül Lugateyn)
Muhakemetü’l-Lugateyn (İki Dilin Karşılaştırılması)
Ali Şir Nevai tarafından Türkçenin Farsçadan daha üstün olduğunu kanıtlamak için yazılmıştır. (1499)
Timur’un torunlarından Babür Şah tarafından Hindistan’daki Agra şehrinde kurulmuştur..
Babür Şah Babürname adlı eseri kaleme almıştır.
Babür hükümdarlarının Hindistan’daki farklı din ve kültürlere hoşgörü ile yaklaşması yönetimi kolaylaştırmıştır.
Babür Devleti İngilizlerin 1858 yılında son Babür hükümdarını esir edip Hindistan’ı sömürge haline getirmesiyle yıkılmıştır
Hükümdar Cihan Şah’ın başkent Agra’da, ölen eşinin hatırasına yaptırdığı Tac Mahal dünyanın en önemli sanat eserlerinden biri olmuştur.
UNESCO tarafından 1985 yılında dünya kültür mirası listesine alınan Tac Mahal, 2007 yılında dünyanın yedi harikasından biri seçilmiştir.
Ahlatşahlar (Sökmenliler)
Dilmaçoğulları
Zengiler (Musul-Halep Atabeyliği)
Beg Teginoğulları (Erbil atabeyliği)
Börililer (Şam Atabeyliği)
İldenizoğulları (Azerbaycan Atabeyliği)
Dilmaçoğulları, Zengiler, Beg Tekinoğulları ve Börililerin Haçlılarla mücadele ettiği unutulmamalıdır.