Hz. Muhammed, vefatı sırasında fertlerin seçme haklarına saygılı davranmak amacıyla yerine kimseyi tayin etmemiştir. Müslümanlar Kureyş’in ileri gelenlerinden Hz. Ebubekir’i halife seçtiler. Dört Halife Devri ’nde Halifeler seçimle belirlendiği için, bu döneme “Cumhuriyet” denilmiştir.
Dört Halife Devri ilk halifesi Hz. Ebubekir’dir.
– Hz. Muhammed’in vefatından sonra zekât vermeyen ve dinden dönenlerle mücadele edilerek düzen sağlanmış yalancı peygamberler ortadan kaldırılmıştır.
-İlk kez halifeye, valilere ve ordu komutanlarına maaş bağlanmıştır.
-Kur’an-ı Kerim ayetleri toplanarak bir kitap haline getirilmiştir.
Kur’an-ı Kerim’in kitap haline getirilmesinde;
– Hz. Muhammed’in vefat etmesi
– Yalancı peygamberlerin ortaya çıkması
– Hafızların savaşlarda şehit olmaları
– Ayetlerle hadislerin birbirine karışmasının önlenmek istenmesi
– Kuran ayetleri arasına rivayetlerin girmesinin önlenmek istenmesi
-Kuran’ın yazılı olduğu malzemenin (deri, taş, ağaç gibi) korunmasındaki zorluklar
etkili olmuştur.
– Hz. Muhammed’in hazırladığı ordu Hz. Ebubekir tarafından Suriye’ye gönderilmiştir. Bu seferle Arap Yarımadası dışına ilk sefer yapıldı. İslam ordularının Suriye topraklarına girmesi ve Filistin’e kadar ilerlemesi üzerine Bizans ordusu yola çıktı ve yapılan Yermük Savaşı (634) ile Bizanslılar yenilgiye uğratılarak Suriye’nin kapıları Müslümanlara açılmış oldu. Yermük Zaferi Bizans’a karşı kazanılan ilk zaferdir.
Hz.Ebubekir’in vasiyeti üzerine halife seçilmiştir.
– Bizans’la yapılan Ecnadin Savaşı (636) ile Suriye’nin tamamı fethedildi. Böylece İslam sınırları ilk kez Anadolu’yla komşu oldu.
Kudüs’üm Fethi: Amr Bin As komutasındaki İslam orduları, Filistin’in fethini tamamlamak için Küdüs’e sefer yaptı. Kudüs Patriği Hz. Ömer’le görüşerek şehri teslim etti(637).
İran’ın Fethi: Sasani İmparatorluğu ile ilk savaşlar bu dönemde yapılmıştır.634’teki Köprü Savaşı kaybedilmesine rağmen 636 Kadisiye, 637 Celula ve nihayet 642 Nihavent Savaşı sonucunda Sasani İmparatorluğu ortadan kaldırılarak İran ve Irak toprakları Müslümanların eline geçmiştir.
Mısır’ın Fethi: mısır bu dönemde Bizans’ın denetimi altındaydı. Amr Bin As komutasındaki İslam orduları bölgedeki Bizans ordusunu yenerek Mısır’ı ele geçirdi(640-641).
– Azerbaycan fethedilmiştir.
– Dört Halife döneminde en çok fetihlerin yapıldığı dönem Hz. Ömer dönemidir.
– İslam kültürü ilk kez bu dönemde farklı kültürlerle karşılaşmıştır. Bizans ve Sasani kültürleri İslam kültürünü olumlu yönde etkilemiştir.
Hz. Ömer döneminde toprakların genişlemesiyle yeni düzenlemelere gidilmiştir.
– Hicretin 20. yılında daha çok mali problemleri çözümlemek için ilk divan örgütü kurulmuştur.
– Vilayetlere gönderilen valilerin yanına adalet işlerinden sorumlu kadılar gönderilmiştir.Böylece yargı ile yönetim ilk kez birbirinden ayrılmıştır.
– Fethedilen yerler ilk defa yönetim birimlerine ayrıldı.Böylece ülke büyük illere bölünmüştür.
– İlk defa Hz. Ömer döneminde stratejik önemi olan yerlere daimi ordugahlar (cündler) kurulmuştur.Bu ordugahların kurulmasıyla;
-fetihlerin hızlanması, zaman kazanılması, bölgenin Müslümanlaşması sınırların güvenliğini sağlamak amaçlanmıştır.
– İkta sistemi ilk defa bu dönemde uygulanmıştır.
– Vergilerde yeni düzenlemeler yapılmış, gayri Müslimlerden haraç vergisi alınmaya başlanmış, beyt’ül mal (devlet hazinesi) kurulmuştur.
– İlk kez cizye alınmaya başlanmıştır.
– Hicri takvim kullanılmaya başlandı (639).
-İ slam Devleti bir imparatorluk halini almıştır.
– Hz. Ömer’in vefatı ile altı kişilik bir Şura tarafından seçilmiştir.En uzun hilafet dönemidir.
– İran’ın fethi tamamlanmış, Trablusgarp ve Tunus fethedilmiştir.Kafkaslara giren İslam orduları Hazarlara yenilerek Kafkasların güneyine çekilmiştir.
– Şam’da ilk kez donanma kurulmuş, Kıbrıs bu donanmanın seferleri sonucunda vergiye bağlanmış, Rodos fethedilmiştir.
Dört Halife Döneminde sınırların genişlemesine paralel olarak değişik uluslar İslamiyet’i benimsemişti. Farklı dil ve şiveleri kullanan toplumlarda Kur’an-ı Kerim’in değişik okuma şekilleri ortaya çıktı. Bu durumu önlemek amacıyla Hz. Osman döneminde bir heyet kurularak Kur’an çoğaltılarak değişik yerlere gönderilmiştir. (651).
İlk iç karışıklıklar bu dönemde ortaya çıkmıştır.
İç Karışıklıkların Başlaması
Hz. Osman döneminde;
– Önemli görevlere Emevi ailesinden kişilerin getirilmesi
– Yahudi asıllı Abdullah b. Sebe’nin ve İslamiyet’i kabul etmiş gibi görünüp, gerçekte benimsemeyen (münafık) kişilerin çalışmaları
– Ganimet gelirlerinin azalması ve orduda memnuniyetsizlikler isyanları başlatmıştır.
Hz. Osman döneminde yaşanan bu olaylar sonucunda;
– İslam dünyasında ilk defa anarşi faaliyetleri başlamıştır.
– İslam dünyasında başlayan görüş ayrılıkları; karışıklıklara ve fetihlerin durmasına neden olmuştur.
– Dört halife dönemi son halifesi Hz. Ali’nin halife seçilmesinden kısa bir süre sonra, Hz. Osman’ın katillerinin bulunmasında yavaş davranıldığını ileri süren Hz. Muaviye ve Hz. Aişe, Hz. Ali’nin halifeliğini tanımadılar.
Bu nedenle Hz. Aişe’nin önderliğindeki Mekke grubu ile Hz. Ali grubu arasında Cemel Savaşı yapılmıştır (656).Müslümanlar arasında yapılan bu ilk savaşı Hz. Ali kazanmış ve İslam dünyasında herhangi bir ayrılık olmamıştır. Merkez Kûfe’ye taşınmıştır.
– Hz. Muaviye’nin başını çektiği Şam grubu ile Hz. Ali arasında Sıffin Savaşı yapılmıştır (657).Hz. Ali galip gelmek üzereyken Hz. Muaviye taraftarlarının mızrakların ucuna Kur’an yaprakları takması savaşın durmasına ve Hakem Olayı’na neden olmuştur.
– Hz. Muaviye-Amr bin As’ı ve Hz. Ali-Ebu Musa el-Eşari’yi hakem seçmiştir.
Hakem Olayı İslam dünyasındaki ilk siyasi ayrılıklara neden olmuştur.Müslümanlar 3 gruba bölünmüştür:
– Hz. Ali taraftarları
– Hz. Muaviye taraftarları
– Hariciler
Hariciler Hz. Ali, Hz. Muaviye ve Amr bin As’ı öldürmeye karar vermişler. Hariciler; sadece 661’de Hz. Ali’yi şehit etmişlerdir. Hz. Ali’nin şehit edilmesinden sonra Hz. Hasan halife seçilmiş, ancak Muaviye’nin halifelikteki ısrarı üzerine Hz. Hasan bazı şartlarla (yaşadığı sürece Muaviye halife olarak kalacak, ondan sonra Hz. Ali’nin küçük oğlu Hz. Hüseyin halife olacaktı) halifeliği Hz. Muaviye’ye bırakmıştır.