Oğuzların üç ok kolunun Kınık boyuna mensup olan Selçuklular Gaznelilerle giriştikleri “yurt ve otlak” mücadeleleri sonucunda kurulmuşlardır. Büyük Selçuklu Devleti temelleri ilk olarak bu şekilde atılmıştır.
İlk zamanlar oğuz yabgu devletine bağlıydı Selçuk bey Su Başı (ordu komutanı) görevini yapıyordu.
Selçuklular adını, devletin temellerini atan Selçuk Bey’den almıştır.
Selçuklular Cend’e geldiğinde üç güçlü İslam devleti vardı. Samanoğulları, Karahanlılar, Gazneliler.
Tuğrul Bey Karahanlılar tarafından esir edilmişse de kardeşi Çağrı Bey tarafından kurtarılmıştır.
Çağrı Bey 1016-1021 arasında Anadolu’ya keşif amaçlı bir akın düzenlemiştir.
Selçuk Bey’in dört oğlu: Mikail, Arslan, Yusuf, Musa’dır. Mikail Bey babasından önce ölünce oğulları Tuğrul ve Çağrı Beylerin bakımını Selçuk Bey üstlenmiştir.
Arslan Yabgu babasının ölümünden sonra Selçuklu Türkmenlerinin başına geçmiştir. Bu dönemde Türkmenler Maveraünnehre girmişlerdir.
Selçukluları bir tehdit olarak gören Gazneliler ve Karahanlılar ittifak yapmışlardır.
Yusuf Kadır Han ile Gazneli Mahmut Selçuklu tehdidini sona erdirme konusunda anlaştı.
Gazneli Mahmut Arslan Yabgu’yu tuzağa düşürürek Kalincar Kalesi’ne hapsetti. Arslan Yabgu yedi yıllık esaret hayatından sonra öldü.
Tuğrul-Çağrı Beyler
Nesa, Serahs, Tuğrul Bey Nişabur’da hutbe okutmuştur. Es-Sultanül Muazzam
Dandanakan.
Dandankan Zaferi’nden sonra Tuğrul Bey sultan, Çağrı Bey ordu komutanı oldu. Merv başkent ilan edildi.
İran topraklarında hâkim olan devlet başkent olarak Merv, Rey, Nişabur ve Isfahan şehirlerini kullanmıştır.
1048-Pasinler Savaşı (bizans ve Gürcü kuvvetlerine karşı-İbrahim Yinal ve Kutalmış)
Abbasi Halifesi el-Kaim bi Emrillah Şii Büveyhoğullarının baskısına karşı Tuğrul Bey’den yardım istemiş ve bunun üzerine Tuğrul Bey Bağdat’a bir sefer düzenleyerek halifeliği Büveyhoğulları’nın elinden kurtarmıştır. (Arslan Besasirî)
Bu yardım sonucunda Selçukluların İslam dünyasındaki saygınlıkları artmış ve İslam dünyasının siyasi lideri konumuna yükselmişlerdir. Abbasi halifesi de halife Tuğrul Bey’e “doğunun ve batının sultanı” (melikül meşrik vel mağrip) ve Rükneddin unvanını vermiştir. Böylece halife siyasi yönden sultana sultan da dini yönden halifeye bağlı kalmış oluyordu. Bu durum dini otorite ile siyasi otoritenin birbirinden ayrı temsil edilmesi bakımından ayrı bir öneme sahiptir.
Tuğrul Bey öldükten sonra Kutalmış-Alparslan-Süleyman arasında taht kavgaları olmuştur. Kutalmış bu taht kavgalarında ölmüştür.
Alpaslan’ın vezirliğini yapmıştır.
Farsça olarak yazmış olduğu Siyaset Name adlı eseri vardır.
İkta sistemini kurmuştur.
Nizamiye medreselerini kurmuştur. İlk nizamiye medresesi Bağdat’ta kurulmuştur. Anadolu’da Nizamiye medresesi yoktur.
Nizamiye Medreselerinin kuruluş amacı;
Devletin yönetici ihtiyacını karşılamak
Batınilik gibi zararlı akımlara mücadele etmek.
Gazali Nizamiye medresesinde ders vermiştir
Dini eğitimin yanında pozitif bilimler eğitimide verilmiştir.
Ani Kalesini feth edince halife tarafından Ebul-Feth unvanı verilmiştir.
Kardeşi Kavurd’un isyanı ile uğraşmıştır.
Bizans ile Selçuklu arasında yaşanan savaşı Alparslan komutasındaki Selçuklu ordusu kazanmıştır.
Türkler Anadolu’ya yerleşmeye başlamış ve Anadolu Türk yurdu haline gelmiştir.
Türkiye Tarihi başlamıştır.
İslâm dünyası üzerindeki Bizans baskısı sona ermiştir.
Haçlı Seferleri
Anadolu’nun fethini hızlandırmak ve Türkleşmesini sağlamak için ilk beylikler kurulmuştur.
2005 yılından bu yana Yusuf Halaçoğlu başkanlığında yapılan kazı ve çalışmalarda mezarının Merv şehrinde olduğu tespit edilmiştir
Selçukluların En parlak dönemdir.
Amcası Kavurd’un ölümüyle rahatlamıştır.
Gazneliler ve Karahanlılarla savaşmıştır.
Doğu Karahanlılar Selçuklu hakimiyetini kabul etti.
Atsız Bey Kudüs’ü ve Şam’ı ele geçirmiştir.
İmam-ı Azam Ebu Hanife’nin mezarını onarılmıştır.
(Halife Mansûr, Ebu Hanîfe’yi Bağdat’ta hapsettirip işkence ettirmiş ve zehirleterek öldürtmüştür. Selçuklu sultanı Melikşah’ın vezirlerinden Ebu Sa’d-i Harezmi, Ebu Hanîfe’nin kabri üzerine mükemmel bir türbe ve çevresine bir medrese yaptırdı.)
Terken Hatun-Mahmut
Selçuklu Devleti de tıpkı Gazneliler gibi bulundukları coğrafyanın etkisiyle çok uluslu bir yapıya sahip olmuşlardır. İran kültürünün yoğun etkisinde kalan devlet resmi dil olarak Farsçayı kullanmıştır.
Büyük Selçuklu Devleti’nde artan yönetici ihtiyacını karşılamak için vezir “Nizamülmülk” tarafından “Nizamiye Medreseleri” açılmıştır (Alparslan).
Anadolu’da Nizamiye Medresesi açılmamıştır.
Nizamiye Medreseleri’nde dini ilimlerin yanında felsefe, filoloji ve matematik gibi ilimler de okutulmaktaydı.
Selçuklularda bilimsel çalışmalar oldukça ilerlemişti. Melikşah döneminde “Ömer Hayyam” başkanlığında oluşturulan bir bilim kurulu güneş yılı esasına dayanan “Celali Takvimi” adı verilen takvimi hazırlamıştır.
Hükümdar ailesi arasında taht kavgalarının çıkması ve Selçuklu prenslerinin ayaklanmaları
Devletin kurucu unsuru olan Oğuzların, önemli görevlere İranlıların getirilerek kendilerinin geri planda bırakılmasına isyan etmesi
Haçlı seferleri
Şiî Fatımilerin ve Batınilerin zararlı faaliyetleri
Merkezi otoritenin zayıflamasından yararlanan atabeylerin ayaklanarak bağımsızlıklarını ilan etmeleri
Moğol asıllı Karahitaylarla yapılan Katvan Savaşı’nın kaybedilmesi (1141)